Achtergrond

Sinds 2011 worden Scholierenverkiezingen georganiseerd door ProDemos – Huis voor democratie en rechtsstaat. 

Waarom Scholierenverkiezingen?

ProDemos vindt het organiseren van Scholierenverkiezingen belangrijk. Immers leer je het meest over verkiezingen door ze zelf te ervaren! Door scholieren en studenten van begin tot eind te betrekken in het proces rond verkiezingen krijgen zij een goed beeld hoe verkiezingen in Nederland werken. Van het inrichten van het stembureau tot het tellen van de stemmen. Ook werkt stemmen tijdens de Scholierenverkiezingen drempelverlagend. Een eerste keer stemmen kan best spannend staan. Wat als je een foutje maakt? Door te oefenen tijdens de Scholierenverkiezingen krijgen jongeren meer vertrouwen in hun eigen kunnen en zullen ze hopelijk sneller naar de stembus gaan op het moment dat ze stemgerechtigd zijn.

Lezen van de uitslag 

Doorgaans wordt de uitslag van de Scholierenverkiezingen één dag voor de echte verkiezingsdag bekend gemaakt. De uitslag geeft aan hoe de politiek eruit zou zien als de deelnemende jongeren het voor het zeggen zouden hebben. Scholierenverkiezingen zijn uiteraard geen peilingen die de uitslag van de echte verkiezingen voorspellen. Ook zijn de uitslagen niet representatief voor alle jongeren in Nederland.

Nadat de échte verkiezingen zijn geweest zien we wel soms dat de uitslagen van de Scholierenverkiezingen een patroon laat zien dat op de uitslag van de echte verkiezing lijkt. De verschuivingen bij Scholierenverkiezingen zijn echter meestal heftiger: een partij die sterk wint bij de echte verkiezing, wint vaak onder scholieren nog sterker. Omgekeerd geldt hetzelfde voor de verliezende partijen. Al zien we dit patroon niet bij alle Scholierenverkiezingen.

Ontstaan 

In 1963 werden, op kleine schaal, in Nederland door de redactie van Keesings Onderwijsbladen voor het eerst Scholierenverkiezingen georganiseerd. In 1967 vond een tweede verkiezing plaats en in 1977 brachten maar liefst 219.000 leerlingen hun stem uit. In 1981 waren dat er 149.000, een jaar later 90.000. In 1986 werd gestemd door 121.000 scholieren. Door het tijdstip van de vervroegde Tweede Kamerverkiezingen konden er in 1989 geen Scholierenverkiezingen plaatsvinden. Begin september was te vroeg in het schooljaar om de verkiezingen te kunnen voorbereiden. 

Vanaf 1994 werden de verkiezingen niet meer georganiseerd door Keesing, maar door het nieuw opgerichte Instituut voor Publiek en Politiek, IPP (de voorloper van ProDemos), aanvankelijk in samenwerking met de Stichting Krant in de Klas (nu Nieuws in de Klas) en Uitgeverij Malmberg. Iets meer dan 200.000 leerlingen brachten in 1994 hun stem uit. Sinds 1998 zijn Krant in de Klas en Malmberg niet meer bij de organisatie betrokken en is ProDemos (tot 2011 IPP) de enige organisator. Het aantal uitgebrachte stemmen in 2023 bedroeg bijna 144.000, afkomstig van 397 scholen. 

Experiment digitaal stemmen 

Terwijl bij echte verkiezingen de stemmachine steeds meer ingeburgerd raakte, werd bij de Scholierenverkiezingen tot 1998 gebruik gemaakt van stembus en stembiljet. Door het Instituut voor Publiek en Politiek werd in 1999 twee maal geëxperimenteerd met online stemmen voor de Scholierenverkiezingen. In maart gebeurde dat in Gelderland op initiatief van de provincie. In juni 1999 volgde een landelijke proefneming rond de Europese Verkiezingen. Beide proefnemingen zijn succesvol verlopen en hebben ertoe geleid dat de Scholierenverkiezingen tot 2016 voor een groot deel online werden gehouden. Scholen kregen daarbij voor elke aangemelde leerling een unieke oproepkaart met inloggegevens. Met deze informatie konden zij voor de Scholierenverkiezingen inloggen op het digitale stemlokaal en een stem uitbrengen. Sinds de echte Tweede Kamerverkiezingen van 2017 worden stemmachines niet meer ingezet. Om de Scholierenverkiezingen zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de werkelijkheid, is er voor gekozen om ook bij de Scholierenverkiezingen alleen schriftelijk stemmen toe te staan.